تنیا ساژیناتا

تنیا ساژیناتا یک کرم مسطح انگلی است که متعلق به کلاس Cestoda و راسته Cyclophyllidea است. این کرم معمولاً به عنوان کرم گاو شناخته می شود زیرا گاو را به عنوان میزبان واسط و انسان را به عنوان میزبان قطعی آلوده می کند. در این مطلب، مورفولوژی و چرخه زندگی تنیاساژیناتا و همچنین اهمیت بالینی و اقدامات پیشگیری از آن را بررسی خواهیم کرد.

مورفولوژی تنیا ساژیناتا

تنیاساژیناتا دارای بدنه ای بلند و روبان مانند است که طول آن تا ۲۵ متر و قطر آن به ۲ میلی متر می رسد. از سه قسمت اسکولکس، گردن و استروبیلا تشکیل شده است.
اسکولکس سر کرم است که دارای چهار بادکش مدور است که به آن کمک می کند به دیواره روده میزبان نهایی که انسان است، بچسبد. بر خلاف سایر گونه‌های تنیا، مانند تنیا سولیوم، تنیا ساژیناتا روی اسکولکس خود قلاب ندارد.
گردن قسمت باریک و بلند بدن است که اسکولکس را به استروبیلا متصل می کند. از پروگلوتیدهای نابالغ تشکیل شده است که بخش هایی هستند که بدن کرم را تشکیل می دهند.
استروبیلا قسمت اصلی بدن است که حاوی پروگلوتیدهای بالغ و حاملگی است. هر پروگلوتید دارای مجموعه کاملی از اندام های تناسلی نر و ماده است که تنیاساژیناتا را به یک هرمافرودیت تبدیل می کند. پروگلوتیدهای بالغ در نزدیکی گردن قرار دارند، در حالی که پروگلوتیدهای بارور در نزدیکی انتهای خلفی قرار دارند. پروگلوتیدهای بارور پر از هزاران تخم هستند(حدود ۱۰۰ هزار تخم) که در مدفوع آزاد می شوند یا از کرم جدا می شوند و از مقعد دفع می گردند.

تنیاساژیناتا دستگاه گوارش یا دهان ندارد. این کرم مواد مغذی را از روده میزبان از طریق پوسته خود که لایه ای سلولی به نام تگومنت است که بدن او را می پوشاند، جذب می کند. تگومنت همچنین از کرم در برابر سیستم ایمنی میزبان و آنزیم های گوارشی محافظت می کند.

چرخه زندگی تنیاساژیناتا

چرخه زندگی تنیاساژیناتا شامل دو میزبان است: گاو و انسان. این چرخه زمانی شروع می شود که انسان گوشت گاو خام یا نیم پز را می خورد که حاوی سیستی سرکوس است که اشکال لارو کرم می باشد. سیستی سرکوس ها توسط شیره معده فعال می شوند و در روده کوچک انسان به کرم های بالغ تبدیل می شوند. کرم های بالغ می توانند چندین سال در روده انسان زندگی کنند و پروگلوتید و تخم های بی شماری تولید کنند.

تخم ها یا پروگلوتیدهای بارور با مدفوع دفع می شوند یا از مقعد خارج می شوند. آنها بسته به دما و رطوبت می توانند از روزها تا ماه ها در محیط زنده بمانند. اگر آنها توسط گاو بلعیده شوند، به انکوسفر، که اشکال جنینی کرم هستند، از تخم خارج می شوند. انکوسفرها به دیواره روده گاو نفوذ می کنند و از طریق جریان خون به اندام های مختلف مانند ماهیچه ها، کبد و ریه ها می روند. در آنجا سیستی سرکوس ها را تشکیل می دهند که کیسه هایی پر از مایع هستند که حاوی اسکولکس نابالغ می باشند. سیستی سرکوس می تواند برای چندین ماه یا سال در گاو زنده بماند.
این چرخه زمانی کامل می شود که انسان گوشت گاو خام یا نیم پز را که حاوی سیستی سرکوس است مصرف کند. سیستی سرکوس ها در روده انسان به کرم های بالغ تبدیل می شوند و این روند تکرار می شود.

اهمیت بالینی تنیاساژیناتا

عفونت تنیا ساژیناتا به عنوان عفونت تنیا یا کرم کدوی گاوی نیز شناخته می شود. تنیازیس معمولاً بدون علامت یا خفیف است، اما می تواند علائمی مانند درد شکم، حالت تهوع، اسهال، کاهش وزن، سوء تغذیه، کم خونی و واکنش های آلرژیک ایجاد کند. شایع ترین علامت تنیازیس عبور پروگلوتیدها یا تخمک ها در مدفوع یا اطراف مقعد است.

تنیازیس را می توان با بررسی نمونه های مدفوع از نظر تخم یا پروگلوتید در زیر میکروسکوپ تشخیص داد. گاهی اوقات، پروگلوتیدها را می توان با چشم غیر مسلح در مدفوع یا لباس زیر مشاهده کرد. آزمایش خون همچنین می تواند آنتی بادی ها را علیه آنتی ژن های تنیاساژیناتا تشخیص دهد.
تنیازیس را می توان با داروهای ضد کرم مانند پرازیکوانتل یا نیکوزامید که کرم ها را در روده می کشند یا دفع می کنند، درمان کرد. درمان باید با معاینه مدفوع دنبال شود تا تأیید شود که هیچ تخمک یا پروگلوتیدی در مدفوع باقی نمانده است.

اقدامات پیشگیری از تنیاساژیناتا

با رعایت برخی اقدامات ساده می توان از عفونت تنیا ساژیناتا پیشگیری کرد:

• از خوردن گوشت گاو خام یا نیم پز خودداری کنید. گوشت گاو را کاملاً بپزید تا به دمای داخلی حداقل ۱۴۵ درجه فارنهایت (۶۳ درجه سانتیگراد) برای برش های کامل و ۱۶۰ درجه فارنهایت (۷۱ درجه سانتیگراد) برای گوشت چرخ کرده برسد.
• قبل و بعد از دست زدن به گوشت گاو خام و بعد از استفاده از توالت یا تعویض پوشک، دست های خود را با آب و صابون بشویید.
• ظروف، تخته های برش و میزهایی که با گوشت گاو خام تماس دارند را بشویید و ضدعفونی کنید.
• مدفوع را به درستی دفع کنید و از آلوده شدن منابع آب یا خاک به مدفوع خودداری کنید.
• قبل از مصرف، گوشت گاو را از نظر سیستی سرکوس بررسی کنید. در صورت یافتن گوشت، از مصرف آن خودداری کنید و آن را دور بریزید.
• اطلاعات خود را در مورد چرخه زندگی و انتقال تنیاساژیناتا افضایش دهید و این اطلاعات را در اختیار دیگران هم قرار دهید.

تنیاساژیناتا یک کرم مسطح انگلی است که گاو و انسان را مبتلا می کند. این بیماری باعث تنیازیس می شود که معمولاً خفیف است اما می تواند باعث ناراحتی و عوارض شود. تنیازیس را می‌توان با دارو تشخیص داد و درمان کرد، اما می‌توان با پختن درست گوشت گاو و رعایت بهداشت از آن پیشگیری کرد.