فرم های تاژکداران خونی و بافتی

این گروه از تک یاخته ها که تحت عنوان تاژکداران خونی و بافتی شناخته می شوند، شامل چند جنس هستند که مهمترین جنس های بیماری زا برای انسان لیشمانیا ها و تریپانوزماهای آفریقایی و آمریکایی می باشند.
تاژکداران خونی و بافتی دارای یک تاژک هستند که البته در بخشی از سیر تکاملی این تاژک حذف شده اما ساختارهای پایه ای آن وجود دارد. تاژک از دانه ای به نام بازال بادی Basal body یا بلفاروپلاست سرچشمه می گیرد. در کنار بازال بادی جسم دیگری به نام پارابازال بادی یا کنیتوپلاست Kinetoplast دیده می شود. بعضی از محققین بر این اعتقادند که مجموع بازال بادی و پارابازال بادی، کنیتوپلاست را تشکیل می دهد. بخشی از جسم تک یاخته که تاژک از آن خارج می شود را قدام تک یاخته در نظر می گیرند.

تاژکداران خونی و بافتی دارای دو میزبان می باشند: میزبان مهردار و میزبان بی مهره؛ میزبان مهره دار که انسان ها و حیوانات هستند و میزبان بی مهره حشرات خونخوار بوده که ناقل عناصر آلوده کننده انگل می باشند.

این گروه از تک یاخته ها دارای مشخصات مورفولوژیکی خاصی هستند که در هر مرحله از سیر تکاملی و در هر میزبان به یک فرم خاص مشاهده می شوند. در ادامه این مطلب این فرم ها به تفکیک معرفی می گردند.

فرم های مختلف تاژکداران خونی و بافتی

فرم تریپوماستیگوت Trypomastigote form

این حالت فرم تریپانوزومیایی Trypanosomal form نیز نامیده می شود. دارای جسمی کشیده و پیچ خورده یا به شکل حروف C ، S و U می باشد. کنیتوپلاست در قسمت خلفی نسبت به هسته قرار دارد و تاژک پس از منشاء گرفتن از کنیتوپلاست و طی کردن پرده مواج از قسمت قدامی تک یاخته آزاد می گردد. اندازه این فرم از ۱۵ تا ۳۰ میکرون متغیر است. این فرم از انگل در بین سلول های خونی، غدد لنفاوی، مجاری لنفاوی و مایع نخاعی میزبان مهره دار یافت می شود.

 

فرم اپی ماستیگوت Epimastigote form
این حالت به فرم کریتیدیایی Crithidial form نیز نامیده می شود. دارای جسمی کشیده است و کنیتوپلاست در قسمت قدامی نسبت به هسته و در مجاورت آن قرار دارد و تاژک پس از منشاء گرفتن از آن و طی پرده مواج کوتاه از قسمت قدامی تک یاخته آزاد می گردد. اندازه این فرم از ۱۵ تا ۲۵ میکرون متغیر می باشد. فرم اپی ماستیگوت در میزبان های بدون مهره بوجود می آید و در میزبان های مهره دار نیز به صورت گذرا و بسیار کوتاه مدت در تبدیل از فرمی به فرم دیگر ایجاد می شود.

 

فرم پروماستیگوت Promastigote form
این حالت از تکیاخته به فرم لپتوموناس Leptomonas یا لپتوموناد Leptomonad نیز نامیده می شود. این فرم کشیده و دوکی شکل است و کنیتوپلاست در قسمت قدامی نسبت به هسته قرار دارد و تاژک پس از منشاء گرفتن از آن، از قسمت قدامی آزاد می گردد. این فرم پرده مواج ندارد و اندازه آن از ۱۵ تا ۲۰ میکرون متغیر است و در میزبان های بدون مهره بوجود می آید همچنین در میزبان های مهره دار به صورت گذرا و بسیار کوتاه مدت در تبدیل از فرمی به فرم دیگر ایجاد می شود.

 

فرم آماستیگوت Amastigote form
این حالت از تکیاخته به فرم لیشمانیایی Leishman form یا جسم لیشمن Leishman body نیز نامیده می شود. این فرم بدون تاژک بوده اما اجسام پایه ای تاژک وجود دارند. کروی یا بیضوی است و اندازه آن از ۲ تا ۴ میکرون متغیر می باشد. در این فرم هسته درشت و کنیتوپلاست کوچک بوضوح دیده می شود. در حد فاصل بین کنیتوپلاست و دیواره تکیاخته قسمت آکسونم Axoneme تاژک دیده می شود. محل تشکیل این فرم در بدن میزبان مهره دار است.

 

فرم متاسیلیک Metacyclic form
این فرم از تک یاخته بسیار شبیه فرم تریپوماستیگوت بوده ولی اندازه آن کوچکتر و تاژک آزاد نیز کوتاه تر می باشد. اندازه این فرم از ۱۰ تا ۱۵ میکرون متغیر و در میزبان های بدون مهره تشکیل و عنصر آلوده کننده برای میزبان مهره دار است.